Toespraak burgemeester Adriaansen
Dodenherdenking 4 mei 2024
Beste aanwezigen,
In de jaren 30 van de vorige eeuw kwam Hitler aan de macht in Duitsland. Dit gebeurde in een economisch en politiek onrustig klimaat. Niet lang na zijn benoeming tot Rijkskanselier, worden de burgerrechten van de Duitse bevolking ingeperkt. Vrijheid van meningsuiting is niet langer vanzelfsprekend en de politie kan willekeurig huizen doorzoeken en mensen arresteren. Stap voor stap weet Hitler de democratie uit te hollen. Wie een tegengeluid maakt, wordt opgepakt en weggevoerd. Bevolkingsgroepen worden tegen elkaar opgezet en uitgesloten. We weten allemaal hoe de geschiedenis verder verlopen is en in welke verschrikkingen dit uiteindelijk geresulteerd heeft. En we zijn het er allemaal over eens dat zoiets nooit meer mag gebeuren.
Na 6 lange oorlogsjaren capituleert Duitsland op 8 mei 1945 en eindigt de Tweede Wereldoorlog in Europa. Nederland was voor een deel al in het najaar van 1944 bevrijd, waaronder ook de dorpen die nu tot de gemeente Woensdrecht horen. De rest van ons land moest eerst nog de beruchte hongerwinter doorstaan, alvorens ook zij in het voorjaar van 1945 bevrijd konden worden.
In september dit jaar is het 80 jaar geleden dat de geallieerden startten met het bevrijden van Nederland. Ook in Woensdrecht organiseren we vanaf eind september diverse activiteiten om dit te vieren.
Vandaag staan we stil bij allen die gestorven zijn tijdens de oorlog. De burgerslachtoffers die gevallen zijn, maar zeker ook alle militairen die gesneuveld zijn. Onze speciale aandacht en dank gaat uit naar de Canadese bevrijders.
Al vanaf 1946 wordt er herdacht in Nederland. Toen nam de Commissie Nationale Herdenking, die voortkwam uit het verzet, daarin het voortouw. Dat we al zo lang herdenken wil niet zeggen dat we ook steeds op dezelfde manier zijn blijven herdenken. De invulling is in de loop der jaren steeds meebewogen met de maatschappelijk ontwikkelingen. Ook met het oog op de toekomst zullen er weer veranderingen komen. Op een gegeven moment zullen de mensen die bewust de Tweede Wereldoorlog meegemaakt hebben namelijk niet meer onder ons zijn. Het is dan ook goed om nu al na te denken over hoe we de traditie van herdenken aan de volgende generaties door willen geven.
Herdenken is niet alleen stilstaan bij alle slachtoffers van oorlog. Maar het is meer. We kijken niet alleen terug naar het verleden, maar vertalen dat ook naar het nu. En kijken vooruit. Hoe zorgen we er samen voor dat het niet weer gebeurt? Er zijn genoeg voorbeelden van hoe kwetsbaar vrijheid en democratie zijn. Sinds de Tweede Wereldoorlog is wereldwijd nog geen dag voorbij gegaan zonder oorlog. Sterker nog, het afgelopen jaar is het aantal conflicten wereldwijd met een kwart gestegen. Denk aan landen als Myanmar, Burkina Faso, Soedan en de bezette Palestijnse gebieden, waar mensen hun leven niet zeker zijn. Maar ook -dichter bij huis- Oekraïne, waar de oorlog maar voortduurt. Vrede lijkt verder weg dan ooit. Nederland steunt diverse missies en levert manschappen en materiaal. De Nederlandse krijgsmacht staat op scherp, ook op vliegbasis Woensdrecht.
In Nederland mogen we al bijna 80 jaar in vrijheid leven. In een democratische rechtstaat. In onze Grondwet staat dat we allemaal vrijheid van meningsuiting hebben en ook hebben we in Nederland het recht om te demonstreren. Dit is een groot goed. Ik denk dat we het daar allemaal mee eens zijn. Maar… Demonstreren is niet hetzelfde als rellen. Vrijheid van meningsuiting staat niet gelijk aan het overschrijden van morele grenzen, aan discriminatie en racisme. Hier moeten we ons altijd tegen blijven verzetten. Uitsluiting van mensen is dodelijk voor onze vrijheid en democratie. Het kan uiteindelijk zeer grote gevolgen hebben voor de samenleving.
Extreme omstandigheden kunnen ervoor zorgen dat er versneld en heviger wrijving ontstaat tussen groepen mensen in de maatschappij. Denk maar terug aan de coronacrisis. We zagen dat het sociale vertrouwen afnam en dat er verwijdering ontstond tussen verschillende groepen mensen. Dit leidde in sommige gevallen zelfs tot discriminatie en uitsluiting.
Een recent voorbeeld is het geweld in het Midden-Oosten. We hebben verschrikkelijke beelden gezien van door Hamas-terroristen gedode of gevangengenomen mensen. Nu zien we hoe Israël veel leed toebrengt aan de burgers van Gaza. Dit brengt ook in Nederland maatschappelijke spanningen met zich mee. We zien zowel pro-Israëlische als pro-Palestijnse demonstraties. Joodse mensen worden aangesproken of zelfs geïntimideerd op het handelen van de regering van Israël.
Zoals ik al eerder zei is demonstreren een groot goed, evenals vrijheid van meningsuiting. Voor discriminatie is echter geen plaats. Voor onsmakelijke verwijzingen naar het nazisme of de Holocaust evenmin.
Om terug te gaan naar de vraag hoe we er samen voor kunnen zorgen dat onze democratie en vrijheid niet in gevaar komen. Ik denk dat het erg belangrijk is dat we altijd met elkaar blijven praten, ondanks dat we soms verschil van inzicht hebben. Verschillen van mening zijn er altijd geweest en horen bij een democratie. Hoe je daarmee omgaat is echter wel cruciaal. Laten we er ook in deze onzekere tijden met z’n allen voor zorgen dat de maatschappij niet verder verhard en polariseert, want daar is niemand bij gebaat.